فراخوان مقاله نخستین کنفرانس ملی شهر ایرانی اسلامی منتشر شد.

■ مهلت: ۱۵ دی ■

شهر و شهرنشینی ، امروزه از مهمترین موضوعات اجتماعی است که می تواند عناصر فرهنگی و کلیه ی فرایند های ناشی از تاثیر انسان و محیط پیرامون او را دستخوش تغییر و تحول قرار دهد. شهر مفهومی مدنی دارد. و ساخت مدنیت و الگوهای توسعه شهری نیازمند رجوع به منابع دینی نظر یه پردازی، الهام از گذشته و داشته و پیشینه ی تاریخی و متناسب سازی آن با نیازهای پیچیده و گوناگون انسان معاصر است .

عنوان ” شهر اسلامی ” برخاسته از یک ضرورت و نیاز استراتژیک است. ساختن شهرها ، نحوه اداره آن و تعامل انسانها با یکدیگر در منظر اسلام یک مجموعه واحد، پویا، هماهنگ و معناداری است که غایت آن رشد و تعالی انسان و پیدایش زیستگاهی است بر اساس فطرت و در خدمت شکوفایی انسانها.

شهر، موجود زنده ای است که چنانچه از یک الگو و روش واحد و سالم در حرکت رو به رشد خود تبعیت نکند، ناهمگونی و ناسازگاری و گسست عناصر تشکیل دهنده آن و نیز ارتباطات متکثر انسانها، آرامش و بهداشت روانی را مختل و صحنه اجتماع را محلی برای تنازع و آشفتگی قرار داده و کارکردها و نقش های مختلف اجتماعی را کند و متزلزل می سازد.

ویژگی‌های شهر اسلامی، همان ویژگی‌هایی است که عقلاء و اندیشمندان برای یک شهر آرمانی متصور هستند اندیشه شهر اسلامی، اندیشه جدیدی نیست و پیامبر اکرم بسیاری از آن قسمت از مباحث شهر اسلامی که مربوط به اخلاق شهروندان و حقوق مردم و تکالیف آنها می باشد را بر اساس آیات قرآن کریم و اهداف اسلام عزیز بیان کرده و بخش زیادی از آن را در فرصت اندک حکومت خود اجرا نمود.

بی شک اگر اندیشمندان و بزرگانی چون ارسطو، ابو نصرفارابی، خواجه نصیرالدین طوسی، خواجه نظام الملک ابن خلدون و غیره در آثار و افکار خود، اتوپیا یا مدینه فاضله را جستجو کرده و مطمح نظر قرار داده اند. بخشی از آن ناظر به ظرفیت وجودی آن در اعتقادات اسلامی و بخشی دیگر گمشده ای بوده است که هر زمان و هرمکانی انسانها به دنبال آن بوده اند.

اگر از تحقق شهر اسلامی سخن به میان آمده است صرفاً یک ایده پردازی و آرمانی دست نیافتنی و یا برداشتی جامد و غیر واقعی از اسلام نیست.

شهر اسلامی شهری نیست که قط نمادهای مذهبی در آن رخ بنماید و دستاوردهای بشر به ویژه در بخش صنعت به حاشیه رانده شود و به سنت صرف بازگشت شود.

شهر اسلامی به دنبال انتظام و تعادل بین مجموعه عناصر تشکیل دهنده جامعه شهری و ایجاد توازن و هماهنگی در عموم ساختارها، رفتارها و کنش ها و واکنشهای افراد و سامانه های شهری است تا در سایه تعالیم آسمانی، آرامش و آسایش توام با تسخیر طبیعت و شکوفاترین شهروندان را در زیستگاهی آباد و خدا محور تربیت نماید.

اسلام دکترین زندگی و آزادگی است و جامعه سازی و تمدن پردازی در ذیل آموزه های دینی ، رسالت سترگی است که دست کم چندین دهه کار مستمر نظری و عملی می طلبد.

و در این میان مهندسی شهر اسلامی جز به تعاون همه متفکران مسلمان و نهادهای علمی و فرهنگی در کلیه علوم و فنون و صنایع و تنظیم و تصویب مصوبات قانونی و عزم دولت ها در اجرای آنها به ثمر نخواهد نشست.

در طول قرون گذشته در معماری و شهرسازی و در پرورش عالمان و اندیشمندان و عینیت بخشیدن به بخشی از آرمانهای اسلامی گوی سبقت را از سایر شهرها ربوده است و بسا پیش قراول کاروان هنر و معماری و مکتب ساز طرح و نقش و رنگ در اروپا و آسیا و منشا آفرینش های ادبی ، هنری، علمی و معماری و شهرسازی گشته است.

بی شک وجود این همه ظرفیت های بالقوه به عنوان سرمایه های اجتماعی، این شهر را به عنوان پایلوت جهت تحقق شهر اسلامی تبدیل نموده است و شاید علت مصوبه هیات محترم دولت جمهوری اسلامی ایران مبنی بر ایجاد دبیرخانه دائمی معماری اسلامی در شهر اصفهان عظمت و وسعت نمایش اندیشه و تفکر اسلامی در معماری و شهرسازی این کلانشهر است.

از طرفی سیاستهای کلی ابلاغی برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور از طرف مقام معظم رهبری به دولت که عنوان می دارد: هویت بخشی به سیمای شهر و روستا و باز آفرینی و روز آمد سازی معماری ایرانی – اسلامی باید یکی از شاخصه های برنامه پنجم توسعه باشد. شهرداریها و استانداریها را مکلف به پیگیری مطالبات معظم له کرده است.

ضرورت مسئله

هرچند مفهوم شهر ایرانی- اسلامی با تعابیر و اصطلاحات مختلفی به مناسبت‌ها و در قالب‌های گوناگون مورد تأکید و استفاده متفکران، صاحب نظران، مدیران شهری و مسئولان کشوری بوده، اما هنوز نتیجه و ماحصل دقیق و مدونی از آن دیده نشده است. این در حالی است که همواره در اسناد و برنامه‌هایی مانند مقررات شهرسازی و معماری، برنامه‌های توسعه، سند چشم انداز، برنامه‌های پنج ساله شهرداری و … در راستای اجرایی و عینی کردن مفاهیم و مصادیق آن بر تهیه و تدوین اصول و ضوابطی بر اساس معیارها و ارزش‌های اسلامی با هدف رشد و اعتلای معماری و شهرسازی اسلامی و ایرانی تأکید شده است. اما این تأکیدها و تذکرها،  چندان نتیجه‌بخش نبوده است، چرا که پس از اندک زمانی، یا به سهولت به فراموشی سپرده شده و کوششی در جهت نیل بدان اهداف صورت نپذیرفته و یا این که پاسخ‌ها و راهکارهای ناقص و بعضاً ناصحیحی بدان داده شده که اصل مسئله را مخدوش ساخته و در نهایت ضوابط و ارزش‌های مشخص و تعریف شده‌ای به وجود نیامده است.

فقدان اصول و تعاریف مذکور و روند رو به رشد توسعه شهرها، باعث شده این مفاهیم با نوعی سطحی نگری و ساده اندیشی مواجه شود و در نتیجه نگاه «ایستا»، «تاریخی» و «تقدیس گرایانه» به مفهوم شهر اسلامی در کنار تفکرات مدرن وارداتی در پهنه سرزمین‌های اسلامی آثار و نتایج سوء و زیانباری به همراه داشته است.

لذا برای تعریف و تبیین، جلوه‌های فرهنگ و اندیشه اسلامی در شهرهای ایرانی، انجام پژوهش‌های علمی، برگزاری کارگاه‌های تخصصی، همایش‌ها و نشست‌های علمی بسیار ضروری است و می‌تواند دستاوردها و راهکارهای تأثیرگذاری برای تحقق مفاهیم دینی در توسعه شهرها به همراه داشته باشد.

 اهداف

• تبیین مفهوم شهر ایرانی ـ اسلامی در دنیای معاصر
• هم اندیشی جهت تدوین پیش نویس منشور شهر ایرانی ـ اسلامی
• ارائه آخرین یافته‌ها و دستاوردهای اجرایی و کاربردی در احداث نوشهرهای ایرانی

محور های کنفرانس : 

معمــاری و شهرســازی:

. شاخص‌ها و مؤلفه‌های ﺷﻬﺮ اﯾﺮاﻧﯽ- اﺳﻼﻣﯽ

. انسان، طبیعت و فناوری در معماری و شهرسازی، شهر ایرانی اسلامی

. معنا دهی و نشانه معناشناختی معماری و شهرسازی ایرانی اسلامی

. گفتمان کاوی سبک‌های معمـــاری و شهرســـازی ایرانی اسلامی

فــرهنگ و اجتمــــاع:

. فرهنگ، محیط، اقلیم و شهرسازی ایرانی اسلامی

. زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه ﻣﻌﺎﺻﺮ و ﺷﻬﺮ اﯾﺮاﻧﯽ – اﺳﻼﻣﯽ

. چالش‌ها و موانع تحقق(کالبدی، اجتماعی، فرهنگی) ﺷﻬﺮ ایرانی – اﺳﻼﻣﯽ

. اجتماع‌محوری، فضای عمومی و اخلاق اجتماعی در شهر ایرانی اسلامی

. ﺣﻖ ﺷﻬﺮوﻧﺪی و ﺷﻬﺮ اﯾﺮاﻧﯽ  اسلامی

. معنویت در هنر و معماری و شهرسازی ایرانی – اسلامی

هنــــــر  :

. هنر(نگارگری ایرانی، نقاشی، صنایع‌دستی، سینما، هنرهای نمایشی و …) و شهر ایرانی- اسلامی

. زیبایی ‌شناسی شهر ایرانی- اسلامی

. ادبیات و شهر ایرانی- اسلامی

. هنر و شهر آرمانی ایرانی- اسلامی

تاریخ های مهم